Likapa Tarımı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Yaban Mersini (LİKAPA) ılıman iklimlere adapte olmuş bir üzümsü meyve türüdür. Anavatanı kuzey yarım kürenin serin ve dağlık bölgelerinde yetişen bircok türü vardır. Genel olarak kuzey Avrupa, Amerika’daki Rocky dağları ve ülkemizde, Doğu Karadeniz bölgesinin rakımca yüksek olan fundalık ve ormanlık bölgelerinde yabani formda değişik tipleri bulunmaktadır.

Rize’de Likapa,Trabzon’da Ligarba, Lifos veya Trabzon Üzümü, Rize Pazar ilçesinde Kaskanaka, Rize Ardeşen İlçesinde Çera (ÇELA), Artvin’de Morsivit veya Mahabak, Giresun’da Çalı Çiçeği, diğer bölgelerde ise Ayı Üzümü, Çay Üzümü veya Çoban Üzümü olarak isimlendirilen ve literatürümüze Yaban Mersini olarak giren bu üzümsü meyve puslu veya parlak mavi rengi ile MAVİ ALTIN (BLUE GOLD) olarak nitelendirilmektedir. İngilizcesi Blueberry olarak bilinen yaban mersini Sağlık meyvesi olarak tanınmaktadır. Yaban Mersini özellikle 1906 yılındaAmerika’da başlatılan ıslah çalışmaları sonucu doğadaki yabani formlarına göre kültüre alınan çeşitlerin, özellikleri (meyve iriliği, tadı,olgunluğu v.s) daha üstün niteliklere sahip olduğu görülmüştür.

Bitkisel Özellikleri 

Çalı görünümünde olup özellikle yabani formları değişik boyda ve meyve özellikleri bakımından farklıdır. Kültüre alınan çeşitlerde boy genelde 1m-1.5 arasıda değişir. 

Saçak kök miktarı çok fazla olup, yüzlek kök yapısına sahiptir, toprak tipine bağlı olarak kökler 1 metre derinliğe kadar inebilmektedir. 

Çiçek tomurcukları yaz sonlarına doğru oluşur ve sadece yeni sürgünler üzerinde meydana gelere, ertesi yıl ilkbaharda sürerek çiçek açarlar. Yaşlı dallarda üzerinde sadece yaprak gözleri oluşur. Çiçekler 5 çanak yaprak yaprak, 5 taç yaprak, 10 erkek organ ve 1 dişi organ içerir. Kültüre alınan çeşitlerde çiçeklenme dönemi Mayıs ayının ikinci yarısına doğru bir 10-15 günlük periyot içinde salkım şeklinde beyaz, krem rengi açılan çiçekler, arılar tarafından tozlaşma sağlandıktan sonra, aynı periyotla Temmuz ayının ikinci yarısında meyveler kademeli olarak olgunlaşır. Olgun meyvelerin mavi renk almaktadır 

Toprak İstekleri, nemli , drenajı iyi olan, organik maddece zengin ve asit topraklarda iyi yetişirler. Toprak asitliği pH=4.0 ile 5.5 arasında olmalıdır. Yaban mersin'nin yetiştiği topraklardaki besin maddeleri ya çok düşük olmalı ya da yavaş çözünen gübreler kullanılmalıdır. Topraktaki kalsiyum düzeyinin yüksek olmasından da hoşlanmazlar.

Bakımı

Meyve veriminden düşmüş 4-5 yıllık dallar budanma lıdır. Genç 2-3 yılık dalların bırakılması meyve verimi için gereklidir.

Dikim, Aralık ve Mesafeleri

Bölgede kış soğukları ile muhtemelen don olaylarına bağlı olarak dikim ilkbaharda yapılabilir. Fidanlar fidanlıktaki veya saksıdaki derinlikleri kadar derine dikilmelidir. Derin dikim yapılmamalıdır. Dikim sonrası sıra boyunca 60-120 cm genişliğinde ve 15-20 cm kalınlığında maçlama yapılmalıdır. 

Likapa yetiştiriciliği yapılan ülkelerde dikim mesafesi sıra üzerinde 100 – 150 cm, sıralar arasında ise 2000 - 2500 cm olup,bu aralık ve mesafeler 200 ile 300 cm'ye kadar çıkarılabilmektedir. Likapa yetiştirilicinde likapa sıraları arasındaki mesafe 200 cm'den daha az olmamalıdır. Bu mesafe hasat sırasında işçilerin rahat çalışabilmesi için

gereklidir. 

Karadeniz bölgemizde ekilebilir toprak alanlarının az olmasından dolayı  likapa fidanlarının sıra üzerine 125 cm ile 150 cm arasında  sıra aralarının 200 cm olarak oluşturulması önerilmektedir. Ekilmesi  gereken fide sayısı tarla yapısına ve tarlada setlerin oluşma durumuna göre değişiklik göstermekte olup,bu sayı minimum 250 adet Maksimum 350 adet arasında değişiklik göstermektedir.

Gübreleme

Likapa yetiştiriciliğinden beklenen sonucu almak için sıkça fakat azar azar gübreleme yapılmalıdır. Likapa bitkisi aşırı gübrelemeden zarar görür, hatta ölebilir. Bu konuda en ideali, başlangıçta azar azar gübre vermek ve yetiştiricilikte tecrübe sahibi oldukça kullanılan gübre tipi ile toprak yapısına bağlı olarak gübre miktarını artırmaktır. Yaban mersini, kolay çözünen ve sıvı gübrelere karşı son derece hassastır. Gübreler, bitkinin kök bölgesinde belli bir noktaya yoğunlaşacak şekilde verilmemelidir. Azotu nitrat şeklinde içeren gübreler likapaya asla verilmemelidir.  Üre, kükürtle kaplanmış üre ve amonyum sülfat uygun olan gübrelerdir.

Likapa fidanları dikilirken açılan dikim çukuruna ticari gübre konulmaz. Dikim sonrası yapılan sulama veya yağan yağmurlarla toprak iyice sıkıştıktan sonra bitki başına %2 oranında magnezyum içeren 12-4-8 gübresinden 30 g. verilir. Üre, organik kaynaklı veya amonyak formunda azot kullanılmalıdır. İlk yıllarda sulamanın fazla yapılması ve drenaj da iyi ise yavaş çözünen azotlu gübreler tercih edilmelidir. Gübre, bitkinin kök kısmından itibaren 60 cm uzağında açılan çiziye verilmelidir. Bu işlem Nisan, Haziran, Eylül ve Ağustos aylarında tekrarlanır. Malçlama amacıyla kullanılan materyaller hem fazla miktarda kullanılmış hem de kalın olarak serilmiş ise bitki başına 30 g. yerine 45 g. gübre verilmelidir. İkinci yıl, bitkinin dip kısmından itibaren 1 m uzakta açılan dairesel çiziye 12-4-8 gübresinden bitki başına 60 g. olacak şekilde gübreleme yapılır. Üçüncü ve daha sonraki yıllarda, bitkinin dip kısmından 120 cm uzakta açılan dairesel çiziye veya bitkilerden 90-120 cm uzakta açılan banda uygulanmak suretiyle, bitki başına 90 g. olacak şekilde gübre verilir.

Sulama

Verim çağına ulaşmış olan bir yaban mersini bitkisi yıllık olarak 2540 mm suya ihtiyaç duyar. Bu suyun büyük kısmı yağmurlarla karşılanmalıdır. Verime yatmış bir yaban mersini bitkisi mart ayı boyunca yaklaşık olarak 15.3 mm suya ihtiyaç gösterir. Bu suyun sulamalarla veya yağmur suyu ile temin edilmesi gerekir. Yaban mersini’nde iyi bir büyüme ile sürekli verim için büyüme periyodunca toprak neminin uygun seviyede tutulması gerekir ve sulama yapılmalıdır. Su, bahçeye yeni dikilmiş olan yaban mersini fidanlarının canlılığı için son derece kritiktir. Yaban mersini kökleri yüzlek ve çoğunlukla saçak köklerden oluşur. Bitkide kuvvetli bir gelişmenin olabilmesi için dikimi takip eden ilk 2 yıl boyunca haftada 25.4-82.6 mm suya ihtiyaç vardır. Karadeniz Bölgesinde ilk bahçe tesis aşaması olan 1-2 yıl hariç sulama yapılmaksızın likapa yetiştiriciliği yapılabilmektedir.

Çoğaltılması

Pratikte çoğunlukla çelikle çoğaltma yapılmakta, bunun yanında daldırma, aşılama ve doku kültürü ile de çoğaltılabilmektedir. Çelikler Odun çeliği ve yarı odunsu çelik olmak üzere iki şekilde alınır. Köklendirme ortamında köklenen çelikler fidan haline getirilir.

Budama

Likapalarda budama dikim ile başlar ve her yıl ilkbahar öncesi gözler uyanmadan tekrarlanır.likapalar diğer meyve türlerine göre çok daha az budamaya ihtiyaç duyduklarından budama çok önemlidir. Likapalar, yeni sürgün oluşumu ve bol meyve için budanırlar budama zamanı çiçeklenme periyodu üzerine etkilidir. Sonbaharda budanan likapalar ilkbahar öncesi budananlara göre daha geç çiçek açarlar. Bu durum ilkbahar geç donlarının zarar riskini azaltır. Ancak sonbaharda budananlar aşırı kış soğuklarından zarar görebilir. Budama yapılmayan bitkiler erkenden uyanır ve geç soğuklardan zarar görür. Gözler kabarmaya başlayınca veya  çiçeklenme meydana geldiğinde asla budama yapılmaz.

Kullanım Alanları

Likapa, antioksidan madde içeriği en yüksek bahçe bitkisidir. Çok farklı amaçlar için kullanılmaktadır. 

Taze meyve olarak 

Meyve suyu olarak; tek başına veya diğer meyve sularıyla kokteyl yapılarak.

İlaç sanayisinde; kuru meyvesi, çiçek, kök ve yaprakları

Süt ve süt ürünleri teknolojisinde; dondurma, yaban mersini içeren süt veya yoğurt

Kurumeyve teknolojisinde 

Meyveli ekmek, çörek, kek, puding ve pastalarda

Baharat sanayisinde 

Meyve salatalarında

Reçel, marmelat ve konserve sanyisinde

Çay; kuru yaprağı ve kuru meyvesi

Diyet mönülerinde

Likapa Türleri 

Kadife Yapraklı Yaban Mersini (Vaccinium myrtilloides Michx.)