Maviyemiş Nedir, Faydaları, Nerede Yetişir, Çeşitleri ve Kullanım Alanları Nelerdir

Meviyemiş meyvesini ilk defa duyanlar veya belirli bilgiye sahip olanlar için kafalardaki bütün soruları gidermeye çalışacağız. Örneğin maviyemiş nedir, neden ilk defa duyduk, maviyemiş faydaları nelerdir, çeşitleri nelerdir, reçeli, kurusu, maviyemiş fidanı vb.

1. Maviyemiş

Anavatanı ABD olan maviyemiş, geçmişi yüzyıl öncesine dayanmakta olup tüm dünyada yetiştiriciliği yapılan üzümsü bir meyvedir. Doğada az bulunan mor-mavi renge sahip,sulu ve tadı ise mayhoştur.

Avrupa’da Blueberry olarak bilinmekte olup ülkemizde bütün çeşitlerine yaban mersini diyoruz. Bu aslında bir kafa karışıklığını da meydana çıkarmaktadır.

Ülke sınırları içeresinde birçok bölgede görülen ve farklı çeşitleri yetişen meyve yöre hakları tarafından çok farklı isimlerle bilinmektedir.

Şebinkarahisar’da güvem eriği, Akçaabat köylerinde likarba, Ardahan’da Mosi, Rize’de Likapa – likapa meyvesi, Trabzon’da Ligarba, Karakavuz’da Çalıçileği, Rize Pazar ilçesinde Kaskanaka, Rize Ardeşen ilçesinde Çera (Çela), Artvin’de Morsvi, Mahabak, Mesi; Giresun’da Çalı Çiçeği, Ordu’da Cırtlık Çileği, Yozgat’ta Köpek Üzümü’dür.

Ayrıca maviyemiş diğer adı diye biraz daha araştırma yaptığımızda karşımıza çıkan isimler, orman gülü, açelya, funda, turna yemişi, ayı yemişi,mavi yaban mersini, Çay Üzümü veya Çoban Üzümü’dür.

2. Maviyemiş Nedir

Maviyemiş nedir sorusuna cevap vermek gerekirse, Ayı üzümü ve çobanüzümü olarak ta adlandırılan bilimsel olarak ( latincesi ) ‘’ Plantae ( bitkiler ) alemin de, Magnoliophyta ( kapalı tohumlular ) bölümünde, Magnoliopsida ( iki çenekliler ) sınıfın da, Ericales takımında, Ericaceae (fundagiller ) familyasın da, Vaccanium cinsi, myrtillus türü bir üzümsü meyvedir.

Çok genel bir cevap vermek gerekirse maviyemiş eşittir yaban mersini diyerek bu işin içinden çıkarız ama çok kısıtlı bir bilgi vermiş oluruz.

Renk özellikleri ve çok fazla olan faydaları göz önünde bulundurulduğunda mavi altın ve sağlık meyvesi olarak görülmektedir.

Avrupa’da ” süperfood ” olarak bilinin en faydalı meyveler kategorisinde yer almakta ve kahvaltıda çok fazla tüketilmektedir. Maviyemiş İngilizcesi Blueberry’dir.

Özelliklerinden bahsetmek gerekirse, 100 gramı 42,1 kaloriye sahiptir. Neredeyse 85 gramı su, 7,4 gramı karbonhidrat ve 4,9 gramı posadan oluşmaktadır. Geri kalanını ise yağ ve vitaminler meydana getirmektedir.

Ülkemizin de yetiştiriciliğinin yapılması açısından uygun koşulları sağladığının bulunması üzerine son yıllarda maviyemiş bitkisi üzerinde ki ilgi arttı ve yükselen yıldız olması yolunda önemli mesafeler almasına yardımcı oldu.

3. Maviyemiş Faydaları

Dünya’da özellikle çok popüler bir meyve olmasının en önemli nedenlerinin başında kalorisinin düşük, lif ve C vitamini bakımından yüksek olması gelmektedir.
İçerisinde bulunan antioksidanlar sayesinde Dna’nın zarar görmesini engeller. Bu sayede kanserde savaşmada vücuda yardımcı olur.

Maviyemiş neye iyi gelir ve yararları nelerdir gibi konulardan konuşacaksak belirtmekte fayda gördüğümüz bir diğer husus  yaşlanmaya neden olan etkenlerle savaşması ve cildimizin genç görünmesine yardımcı olmasıdır.
Yapılan bir araştırmada 8 hafta boyunca günlük 50 gram yaban mersini porsiyonu obez olan kişilerde LDL oksidasyonunu % 27 düşürmüştür.

Kalp hastalığı riski yüksek olan obez kişilerde yapılan bir diğer 8 haftalık araştırmada ise günde 50 gram yaban mersini tükettikten sonra kan basıncında % 4-6 azalma olduğu gözlemlendi. [2]
Benzer faydaların menopoz dönemindeki kişilerde de ortaya çıktığı belirlendi. [3]
Hayvanlar üzerinde yapılan bazı araştırmalar sonucu yaban mersini içindeki antioksidanların beynin zeka için gerekli olan kısmını etkilediği görülmüştür.

16.000’den fazla yaşlı bireyde yapılan altı yıllık bir araştırma, zihinsel yaşlanmada ki gecikmelere neden olduğu belirlendi.

Faydaları arasında idrar yolu enfeksiyonlarına karşı olan etkisi önemli bir yere sahiptir.  Ayrıca E.coli bakterisinin idrar yoluna yapışmasını engeller.

Bu faydaları düşünürken maviyemiş nasıl tüketilir diye düşünmemize aslında çok fazla gerek yok. Tadı mayhoş ve rahatsız edici değildir. Güzelce yıkadığımızdan emin olduktan sonra taze olarak direk tüketmek en kolay seçim olacaktır.

Ancak farklı tüketim yolları arasında reçel olarak, pekmez olarak, kurutulmuş ve maviyemiş çayı yer almaktadır.

Maviyemiş çayı faydaları arasında ise ishal tedavisi için vücudumuza yardımcı olması birinci sırada yer almaktadır.

Uyarı : Yazdığımız faydalar kesinlikle tedavi amaçlı olmayıp bilgileri otoriter sitelerden ve basın yayın kuruluşlarından aldığımızı belirtmek isteriz. Eğer sağlığınız ile ilgili bir sorununuz varsa lütfen doktorunuza başvurunuz.

4. Maviyemiş Kurusu Nerede Yetişir

Ülke sınırlarımız içerisinde maviyemiş nerede yetişir diye bakacak olursak bölgelere ayırmamız en doğrusu olacaktır.

Karadeniz Bölgesi : Rize’de İkizdere ilçesi üretim bakımından pilot bölge olarak görülmekte köylülerin verdiği bilgiler doğrultusunda her yıl yaklaşık olarak 30 ton meyve toplanmaktadır.

Ayrıca diğer iller Artvin, Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Samsun, Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Düzce ve Bartın’dır.

Rize Tarım İl Müdürlüğü bu konularda çalışmalara imza atarken, maviyemiş meyvesinin antioksidan içeriğine sahip olduğunun altını çizmektedir.

Çay üretimine karşı ek sektör olarak düşünülen meyve, bankaların reklamlarına dahi konu olmuştur. Ziraat bankası likapa reklam videosunu youtube üzerinden bu linkten, bankanın sitesinden ise buradan ulaşabilirsiniz.

Marmara Bölgesi :  Kocaeli, Sakarya, İstanbul, Bursa, Balıkesir, Kırklareli illerinde yetişmektedir.

Doğu Anadolu Bölgesi’nde  Ardahan, Erzurum ve İç Anadolu Bölgesinde ise Yozgat’ın yüksek ve ormanlık bölgelerinde yabani türleri yetişmekte ve maviyemiş çiftliği bulunmaktadır.

Dünya genelinde ise Amerika Birleşik Devletleri üretiminin %50 sini tek başına karşılamaktadır. Diğer pay ise Danimarka, Grönland, İzlanda, Kanada ve Asya’nın kuzeyine aittir.

Bu ülkelerin iklim özelliklerinin birbirine yakın olması maviyemiş hangi iklimde yetişir sorusuna ister istemez cevap bulmamızı sağlamaktadır. Daha detaylı bilgi için yaban mersini nerede yetişir yazımızı okumanızı tavsiye ediyoruz.

5. Maviyemiş Kurusu Reçeli Nasıl Yapılır Ve Özellikleri

Farklı bir tüketim tercihi olarak düşünülebilecek olan alternatif ise reçel yaparak tüketmek olacaktır. Bunu çok basit kendimiz evde yapabileceğimiz gibi direk veya internet üzerinden satın alabilirsiniz.

Bu şekilde tüketmemizin nedenleri arasında uzun süre muhafaza etme isteğinin yanında reçelin faydaları önemli bir yer tutmaktadır.

A. Maviyemiş reçeli nasıl yapılır? çok kısa bahsetmek gerekirse:

1 su bardağı meyve
Yarım su bardağı şeker
1 su bardağının çeyreği kadar su
Yarım kaşık limon (Bu sayede Ph’sini düşürmüş oluyoruz)
B. Maviyemiş reçel tarifi

Almış olduğunuz meyve çöplerinden arındırılarak güzelce yıkanmalıdır.
Uygun büyüklükte tencere seçimini yapıp içerisine meyveleri boşaltıyoruz.
Su ve şeker ilavesi yaparak kısık ateşte kaynatmaya başlıyoruz. 2-3 dakikada bir karıştırma işlemi gerekmektedir.
Meyve rengini suya vermeye başladığı zaman limon ekleyerek 10 dakikada o şekilde kaynatmaya devam ediyoruz.
Reçel hazırdır. Bu işlem meyvelerin durumuna göre 30-45 dakika arasında sürer.
İster hemen tüketin veya soğumasını beklemeden kavanoza alın.
Not: Verdiğimiz malzemelerden 1 su bardağına yakın reçel elde ediyoruz.

Bu şekilde hazırlandığı taktirde maviyemiş reçeli faydaları saymakla bitmez ayrıca uzun süre bozulmadan saklayabilir ve sevdiklerimize hediye edebiliriz.

Daha detaylı ve resimli anlatım yaptığımız sayfamıza bakabilirsiniz.

6. Maviyemiş Kurusu Çeşitleri

Dünyada kültürü yapılmakta olan maviyemiş türleri:

Yüksek boylu (Vaccinium corymbosum L.)
Alçak boylu (Vaccinium angustifolium Ait.)
Tavşangözü (Vaccinium ashei Reade)
Turnayemişi (Vaccinium macrocarpon Ait.)
Lingonberry (Vaccinium vitis-idaea L.)
Çayüzümü (Vaccinium arctostaphylos)
Çobanüzümü (Vaccinium myrtillus)
Daha birçok Vaccinium türü bulunmaktadır. Saydıklarımız yalnızca kültürü yapıldığı bilinmekte olan türlerdir.

7. Maviyemiş Kurusu Yetiştiriciliği

Tamamen  güneş alan veya biraz gölge olan, güney yönlere bakan ve hafif meyilli alanlara ihtiyaç vardır. Maviyemiş fidanı, bahçe oluşturma maliyetinin neredeyse %80 gibi bir kısmını oluşturmaktadır.

Dikimde kullanılabilecek maviyemiş fidesi türleri:

Bir yaşında köklü çelikler,
Fidanlıklarda üretilmiş 2-3 yaşında açık köklü fidanlar,
Fidanlıkta üretilmiş 2-3 yaşında tüplü fidanlardır
Maviyemiş budama dikim ile başlar ve her yıl ilkbahar öncesi gözler uyanmadan tekrarlanır. Diğer meyve türlerine göre daha fazla budamaya ve özel ilgiye ihtiyaç duyduklarından budamanın rolü büyüktür.

Kurulan bahçelerde ikinci yıldan itibaren ürün alınmaya başlanmakta, ancak bahçe tesis maliyetini karşılayarak kâra geçiş süreci ise beşinci yılı bulabilmektedir. Tüm bu gayretler sonucu kurulan maviyemiş bahçeleri ise orta ve uzun vadede çok kârlı bir meyve tesisidir.

8. Maviyemiş Kurusu

Maviyemiş kurusu, internet alışveriş sitelerinin ve meyve kurusu satan birçok firmanın göz bebeği durumunda bundan şüphemiz yok.

Fakat son yapılan araştırmalara göre, meyvelerin kurutma işlemleri sırasında ilaveten şeker eklendiği taktirde bazı zararları olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin diyabetli hastaların tüketmemesi gerektiği yönünde.

Bunları göz önüne alarak kurutulmuş meyvenin kendisi ve faydaları hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak için yaban mersini kurusu faydaları ve yaban mersini nasıl kurutulur yazımızı okuyabilirsiniz.

Eğer aklınızda maviyemiş kilo fiyatı ne kadar, nerede satılır, fidan fiyatı, maviyemiş fidanı nerede satılır gibi sorular varsa size önerebileceğim iki şey var.

İlki artık manav bölümü bulunan market zincirlerin bir çoğunda bu meyveye ulaşabiliyorsunuz. Ayrıca marketlerin internet sitelerinde kilogram fiyatlarıda bulunmaktadır.Bunlardan fidan fiyatına kadar öğrenebilirsiniz. Ancak mevsimine göre maviyemiş fiyatları farklılık göstermektedir.

İkincisi ise internet üzerinden alış veriş siteleri. Bunlarda artık neredeyse tüm yetiştiricilik ürünleri dahil bütün bitkilerin tohumları ve fidanları yer almaktadır. Özellikle tanınmış markaları seçmeniz sizin faydanıza olacaktır. Daha fazla bilgi için yaban mersini fidanı yazımızı okuyabilirsiniz.

9. Maviyemiş Kurusu Kullanım Alanları

Meyve suyu sektöründe tek başına veya karışık meyveli olarak
Alkol sanayinde. ( Şarap ve diğer içkilerde )
Meyvesi, kurusu ve bitkinin tüm kısımları ( gövde, kök, yaprak, çiçek ) ilaç sanayinde ham madde olarak kullanılır.
Direk olarak kuru meyve sektöründe.
Baharat sanayinde.
Tatlılara, keklere ve salatalarınızda kullanılabilir.
Reçel, marmelat ve konserve sanayinde
Dondurulmuş gıda sanayinde
Süt ve süt ürünlerinde ( dondurma ve meyveli yoğurt )
Meyvesinin ve yaprağının kurusu çaylarda
Diyet için ara öğünlerinizde kullabilirsiniz.

Antioksidan Yıldızı Maviyemiş (Likapa) Her Derde Deva

Ülkemizde özellikle Kuzey ve Doğu Karadeniz’in fundalık ve ormanlık bölgelerinde yabani formda bulunurlar. Yöresel ismi de türleri kadar çoktur. Yaygın olarak likapa, ligarba, çalı çileği, mosi, kaskanaka, çera, morsvi, mesi, köpek üzümü, ayı üzümü, çoban üzümü, çay üzümü, inar olarak isimlendirilir.

Aronia, kalp damar rahatsızlıkları, sindirim sistemi problemleri, eklem ve kas problemlerine olan faydaları biliniyor. Süper meyvenin, antioksidan bakımından zengin olduğu bilinen yaklaşık 100 meyve ile karşılaştırıldığında antioksidan bakımından en güçlü meyve olduğu uzmanlar tarafından belirtiliyor. Rus yaban mersini olarak da adlandırılan aronianın etkileri hakkında araştırma yapan Anadolu Üniversitesi Farmakognozi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ayhan Altıntaş, kalp damar rahatsızlıkları, sindirim sistemi problemleri, eklem ve kas problemlerine olan faydaları bilinen meyvenin zayıflama ve kilo kontrolü konusunda da yardımcı olduğunu açıkladı.

Ülkemizde dört farklı doğal maviyemiş türü (Vaccinium vitis idea L., Vaccinium myrtillus L., Vaccinium arctostaphylos L., Vaccinium uliginosum L.) yer almakta olup, kültüre alma çalışmaları devam etmektedir. Bu meyveler, literatüre yaban mersini olarak girmiş likapalardır.

Yöresel her ismini yazmaya çalıştım çünkü bu bitkilere yakınsanız ve ulaşabiliyorsanız çok şanslısınız. Pek çok kanser araştırmalarında etkinliği ile karşıma en çok çıkan meyve grubu olduğunu söyleyebilirim. Araştırmalar gösteriyor ki likapalar tam bir antikanser meyvesidir.

Son yıllarda bu meyvelerin taze ve kurusunu beslenmeme özellikle koymaya çalışmaktayım. Hoş bir aroması ve ekşimsi bir tadı vardır. Bugüne kadar yaygın kullanımı daha çok reçel olarak tüketilmektedir.

Yaban mersini adı altında bu likapaları kanser kovucu meyveler içine almamın en önemli nedeni ilginç ve etkili bir antioksidan harmonilerinin bulunmasıdır. Likapaları, kanserden korunmak isteyen kişilere öneririm, likapaların bulabiliyorsanız siyah ve mavi renkteki meyvelerinin tazesini tüketin. Tazesini sağlamada güçlüğünüz olursa meyve veya yapraklarının kurusunu çay olarak demleyiniz. Bunu da bulamıyorsanız kapsülünü kullanın derim.

Bitkilerin kapsüle konmalarına karşı değilim. Terredütlü olduğum konu, bitkinin etken maddesinin bir veya iki adedinin izole edilerek kapsüllenmesidir. Kapsüle konacak bitkinin “meyve bütünlüğü” veya “yaprak bütünlüğü” korunarak baharat formunda kapsüllenmesi bitkiye kolay ulaşamayanlar için bir çözümdür. Karadeniz bölgesinin bu etkili meyveleri sağlığı arayanlarla mutlaka buluşturulmalıdır.

Yaban mersini, kimyasını zevkle araştırdığım bitkilerdendir. Bu bitkiler komşumuz Gürcistan'ın dağlarında da doğal olarak yetişmektedir. Bu bölgedeki yaban mersin meyvelerinin özellikle Almanlar tarafından toplatıldıklarını biliyorum. Dünyada bu meyveler blueberry  (vaccnium corymbosum) ticari ismi ile anılmaktadır.

Rize Likapa yapısında elli adede yakın antioksidan, yirmibeşin üstünde antitümör, gen mutasyonunu durdurucu otuzun üzerinde yapı ve kanserden koruyucu olarak kırkın üzerinde doğal madde taşımasıyla tam bir kanser kovucudur. Kansere karşı koyabilecek çok sayıda kimyasalları bir arada bulunduran çok nadir bir bitkidir. Karadenizlilerin bu bitkilerin meyvelerini ve yapraklarını yaşamına koymalarını önemsiyorum.

Yaban mersininde yer alan ‘chlorogenic-acid’, ‘ferulic-acid’, ‘gallic-acid’ ve‘ursolic-acid’in en önemli özelliği her birinin aynı zamanda dört farklı aktiviteyi karşılamalarıdır. Bu asitler antioksidan, antitümör, gen mutasyonunu durdurucu ve kanserden koruyucu olarak vücutta görev üslenmeleridir.

Yaban mersini bu yıldızlar topluluğu ile meme, kolon, göğüs, böbrek, akciğer, pankreas, yumurtalık, mide, beyin, rahim ağzı kanserine karşı etkili görev yaptığını gösterir çalışmalar bulunmaktadır.

Yaban mersininin bir başka yıldız maddesi ‘ascorbic-acid’dir. ‘Ascorbic-acid’ antioksidanların en etkililerinden birisidir. Bu kimyasalı yapısında en çok bulunduran bitki yaban mersinidir. ‘Ascorbic-acid’i yoğun bulunduran bir başka bitki kuşburnudur. Yaban mersinin diğer etkili antioksidanları ‘gentisic-acid’, ’lutein ve ‘anthocyanins’tır.

Yaban mersini dört fonksiyonlu iki kimyasalı yapısında yüksek oranlarda bulundurur. Bu maddeler ‘ursolic-acid’ ve ‘vanillin’dir. Bu kimyasallar antioksidan, antitümör, gen mutasyonunu durdurucu ve kanserden koruyucu olarak vücutta görev yaparlar. Yaban mersini olarak isimlendirilen likapalarda antioksidan sayıları yaklaşık elliye yakındır.

Yaban mersin meyve ve yaprağında üç madde önemli ölçülerde bulunur. Bunlar ‘quercetin’ antioksidan, antitümör ve kanser koruyucusu olarak, ‘chlorogenic-acid’ antimutasyon, kolon, mide, karaciğer ve cilt kanserine karşı, ‘cyanidin-3-o-glucoside’ antioksidan olma özelliği yanında meme, kolon ve akciğer kanserine karşı çalışan bir kimyasaldır. Yaban mersin yaprağını Karadeniz’li bir arkadaşımdan sağlar ve çay olarak kullanırım.

Meyvede bol bulunan ‘lutein’ ve ‘anthocyanins’ meme ve kolon kanserine karşı etkili görev yapmaktadır. Çin’de 2010 yılında ZU Xiao-yan ve dört arkadaşının yaptığı bir çalışmada yaban mersininden elde edilen ‘anthocyanins’ ekstraktı insan kolon kanser hücrelerine karşı yüksek etkinlik gösterdiğini belirlemişlerdir.

Yaban mersini bu yoğun ve özellikli kimyasalları ile savunma sistemimize iyi yardımcı olan bir bitkidir. Karadeniz Bölgesi’nde gördüğünüz bir yaban mersinin meyvesini ilaç niyetine toplayınız, kanseri yaşamakta olan tanıdıklarınıza bu meyvelerin tazesini ve kurusunu ikram ediniz.

Toplanmayan her meyve o yıl için bir kayıptır. Bu bitkinin yapraklarını önermememin nedeni yaprakları da meyvesi kadar etkili ve ilginç kimyasallarla dolu olmasıdır. Bu bitkinin yaprakları kurutup, günde bir bardak içilmesi durumunda savunma sisteminin işini kolaylaştırmış oluruz. Bu bitkinin taze yapraklarından yapılan mayhoş ‘çalı çileği çorbası’nı bir Karadenizli’den hazırlayıp ikram etmesini isteyin derim.

Yaban mersin yaprağını toplamada ve kurutmada iki nokta önemlidir. Birinci nokta; toplanacak yaprakların yeşil ve taze olması, ikinci nokta; toplanmış taze yapraklar birer cm’lik şeritler halinde kıyıldıktan sonra kurutulmaya bırakılması daha uygundur.

Yaprakların şeritler halinde kıyılmasının nedeni; yaprağın çay olarak demlenmesi durumunda kimyasallarının daha hızlı dem suyuna geçmesini sağlamaktır. Mevcut bitki yaprağının yüzey alanı ön, arka ve yaprak kalınlığından oluşur. Yapraklar kıyılarak yaprak kalınlığının yüzey alanı artırılmış olur.    

Yaban mersini, ağır metal içerikli iş ve yerleşim bölgesine yakın oturanlarında tüketmesi gereken özel bir bitkidir. Yaban mersini yapısında metale (antidote) karşı bizi korumada etkili doğal kimyasalları da bulundurur. Kanserin başlama aşaması sayılan DNA’larımızın mutasyon geçirmelerini yaşam ortamlarımızda bulunan ağır metal yoğunlukları etkili olabilmektedir.

Yaban mersini benim gözümde her türden kansere karşı korumada etkili olabilecek ilginç kimyasalları bir arada bulunduran yeryüzünün en iyi bitkilerinden birisidir.

Karadeniz Bölgesi’nin bu meyveler için çok uygun iklim ve toprak yapısına sahip olduğu denemeler ile belirlenmiş olup, Orman Genel Müdürlüğü, Karadeniz Bölgesi için Maviyemiş Likapa Eylem Planı oluşturmuştur. Bu bitkinin yaygın tarımın yapılması ile beslenme ve sağlığımızı korunmada önemli seçeneklerden birisinin oluşturulacağını düşünüyorum.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)'nün yayınlanan yıllık raporlarına göre Kanada, ABD, İsveç, Polonya, Fransa önemli maviyemiş üretim alanlarına sahip ülkelerin başında gelmektedir. Bazı uzmanlar likapaları “mavi altın” olarak isimlendirmektedirler. Bitkilerin kimyasallarına bakıldığında bu ünvanı fazlası ile karşılamaktadırlar.

Yaban mersini bitkisinin bilinen ve bilinmeyen faydaları

Yaban mersininde, A, C vitaminleri ile yararlı şekerler, organik asitler, tanen, pektin ve mirtilin olarak adlandırılmakta olan bir boya maddesi ile meyveye rengini veren proantosiyanidinler bulunmaktadır. Yaban mersini çiğ meyve olarak tüketilebileceği gibi kurutularak da tüketilebilir ya da çayı hazırlanarak tüketilebilir.

Fundagiller familyasından yüksek kesimlerde yetişen 20–50 cm boylarında, odunsu çalı türü bir bitkinin meyveleri olan yaban mersini, Amerika, Kuzey Avrupa ve Karadeniz Bölgesinin dağlık kesimlerinde bol miktarda bulunur. Kırmızıdan mor renge kadar olan meyveleri temmuz ayında toplanmaya başlar ve eylül ayına kadar toplanabilir.

Yaban mersininin sağlığa olan faydaları sindirim problemleri ve ülserden kurtulmayı içerir. Geçtiğimiz on yıllardan bu yana yaban mersininin mikrop önleyici, antioksidan ve iltihap önleyici içerikleri şeker hastalığı, kanser ile karaciğer ve böbrek hasarı gibi bir dizi hastalıkta etkilidir.

Yaban mersini ayrıca kalp ve damar sağlığı, sağlıklı gözler, tıkanmamış kan akışı ve vücudun tamamının fonksiyonlarını düzgün bir şekilde yerine getirmede değerlidir. Yaban mersininin yaprakları, kuru veya olgunlaşmamış meyvesi gibi kısımlarının çoğu bitkisel ilaç yapımında kullanılmaktadır.

Yaban mersini, fundagiller ailesindeki birçok türden biridir ve Kuzey Avrupa’ya özgüdür. Yüzyıllardan bu yana geleneksel Avrupa tıp sisteminde terapetik etkililiğinden dolayı değer verilmiştir. Günümüzde yaban mersini Kuzey Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika’da yetiştirilir ve reçellerde, turtalarda ve konservelerde lezzetli bir içerik olarak popüler hale gelmektedir.

Yaban Mersininin Besin Değeri

Yaban mersini A vitamini, C vitamini (askorbik asit), B1 vitamini (tiamin), B2 vitamini (riboflavin), E vitamini (alfa-tokoperol) ve K vitamini gibi vitaminleri içermektedir. Yaban mersininde bulunan mineraller bakır, krom, manganez, çinko ve demirden oluşmaktadır. Yaban mersini zengin bir alkaloid, karbonik asit ve birtakım fenolik asitler kaynağıdır.

Yaban Mersinin Faydaları

Antioksidan Savunması: Yaban mersininin antioksidan gücü çok amaçlı değerli bir çare haline getirir. Yaban mersininin meyvesi kimyasal bileşenler içerir.

Bu suda çözülen faydalı kimyasallar enerji metabolizması sürecinde üretilen serbest radikalleri vücuttan atan radikal süpürücü özelliklere sahiptir. Bu koruyucu özellik oksidatif baskının sonucunda meydana gelen birçok problemin oluşumunu önler.

Şeker Hastalığı: Yaban mersininin şeker hastalığını önleme ve iyileştirme konusundaki etkinliği eskiden bu yana hayranlık uyandırıcıdır. Yaban mersini vücuttaki kan şekeri seviyesini düzenlemede destek sağlar.

Karaciğer Hasarına Karşı Korur: Yaban mersini antioksidan zenginliğine karşı katkı sağlayarak karaciğer zararının neden olduğu baskıya karşı korur. Ayrıca karaciğer dokularındaki nitrik oksit birikimini azaltır.

Kanseri Önler: Yaban mersini özünün, kolon kanseri, meme kanseri ve lösemi gibi çeşitli kanser türlerinin gelişimine karşı etkili olduğu bulunmuştur.

Göz Rahatsızlıklarına Karşı Korur: Yaban mersini göz sağlığının korunmasında faydalıdır. Geleneksel kullanımının dışında bilimsel araştırmalar katarakt ve gece körlüğü gibi diğer göz rahatsızlıkları ile birlikte yaşlanma ile ilgili göz ve göz çevresi tümörlerinin önlenmesinde etkililiğini desteklemektedir.

Yaban mersininde bulunan güçlü radikal süpürücüler görmeyi geliştirmeye yardımcı olur. Yaban mersini ayrıca gözü ışık değişmelerine adapte olmada destek veren rodopsin pigment üretimini hızlandırır.

Böbrek Yetmezliğine Karşı Korur: Yaban mersininin diğer şaşırtıcı faydalı etkisi de böbrek hasarına karşı savunma gücüdür.

Kalbi Koruyan Etkileri: Yaban mersini dünya genelinde en temel ölüm nedenlerinden biri olan kalp ve damar sağlığını korumada etkilidir. Bu etki LDL ve HDL kolesterol seviyesini iyileştirmede yardımcı olur. Araştırma çalışmaları ayrıca yaban mersininin tansiyon ve damar sağlığı üzerindeki pozitif etkilerini onaylamıştır.
Mikrop Öldürücü Etkileri: Daha önce bahsedildiği gibi yaban mersini mikrop önleyici etkinlik gösteren fenolik bileşenler içermektedir. Yaban mersininin bu önleyici eylemi çeşitli insan patojenlerine karşı savaşır.

Sindirim Sağlığı: Yaban mersini diyare, sindirim bozukluğu ve mide bulantısı gibi mide rahatsızlıkları tedavisinde kullanılır. Bu da yaban mersininde bulunan taninler ve pektinin kanamayı kesici eylemine katkıda bulunur.

Dikkat Edilecek Hususlar

Yaban mersininin tüketilmesi genel olarak güvenli olarak kabul edilmesine rağmen birkaç meselede dikkat edilmesi gerekir.

Kan sulandırıcı ve antiplatelet ilaç alan kişiler, zararlı bir etki göstermesinden veya ilaçların etkinliğini değiştirmesinden dolayı yaban mersinini dikkatli bir şekilde kullanmalıdır.

Son zamanlarda yapılan bazı araştırmalar yüksek yoğunlukta yaban mersini kullanımı konusuna karşı uyarmaktadır. Yaban mersininin aşırı tüketimi toksisiteye neden olur ve bazı kişilerde ölümcül komplikasyonlarla sonuçlanabilir.

Yaban Mersininde (Likapa) Hasat Nasıl Yapılmalıdır?

Yaban Mersini meyveleri salkım şeklinde oluşur ve bir salkımda genelde 5-100 dane (meyve) meydana gelir. Yaban mersini meyveleri çeşide, budamada bırakılan odun tipine ve iklime bağlı olarak çiçeklenmeden sonraki 4-12 hafta içinde olgunlaşırlar.

Olgunlaşma sırasında meyveler mavi rengini alır ve yumuşar. Meyvelerin şeker içeriği artarak, tatlanır ve taneler irileşir. Yaban Mersini meyveleri klimakteriktir.

Yani hasat olgunluğuyla yeme olumu farklıdır. Bu yüzdendir ki, Yaban Mersini meyveleri pembe iken toplansalar da olgunlaşmaya devam eder. Ancak tam olgunlaşmadan toplanan meyvelerin kaliteleri sürgünler üzerinde olgunlaşanlara göre daha düşüktür.

Yaban Mersini bitkisi üzerindeki meyvelerin hepsi aynı anda olgunlaşmaz. Bu sebeple olgunlaşma dönemi boyunca haftada en az bir kez hasat yapılmalıdır. El ile hasatta olgun meyveler başparmak ile işaret parmağı yardımıyla salkımdan ayrılarak avuç içine doğru yuvarlatılmalıdır.

Böylece olgunlaşmış taneler salkımda kalır, hasat edilen taneler hasarlanmadan toplanır. Meyveler taze tüketime sunulacaksa doğrudan satılacakları kutular içinde toplanmalıdır.

Hasadı yapan işçiler avuçlarında çok fazla tane biriktirmemelidir.  Aksi halde meyveler ezilebilir. Tanelere çekici ve sağlıklı bir görüntü kazandıran doğal pus tabakası silinmemelidir.

Yaban Mersini (Likapa) Budaması Nasıl Yapılır?

Yaban Mersini, diğer meyve türlerine göre çok daha az budamaya gereksinim duyar. Yaban Mersinleri, yeni sürgün oluşumu ve bol meyve için budanırlar.

Budama zamanı çiçeklenme periyodu üzerine etkilidir. Sonbaharda budanan yaban mersini ilkbahar öncesi budananlara göre daha geç çiçek açarlar. Bu durum ilkbahar geç donlarının zarar riskini azaltır.

Ancak sonbaharda budananlar aşırı kış soğuklarından zarar görebilir. Budama yapılmayan bitkiler erkenden uyanır ve ilkbahar geç donlarından zarar görür. Gözler kabarıp uyanmaya başlayınca budama zamanı artık geçmiş demektir.

Yaban Mersini gövdesinde, kök boğazı bölümünde her yıl bolca dip sürgünü oluşur. Her bir sürgünün gelişip, ürün vermesi 2-3 yıllık bir periyodu kapsar. İlk 3-5 yıl boyunca bu sürgünlere dokunulmaz. Ancak ocaktaki sürgün sayısı 10-12’ye ulaştığında bitkiler yaşlanmaya başlayacağından 5. yıldan itibaren en yaşlı olan sürgünlerin bir kısmı seçilerek dipten çıkarılır. Bir nevi ocak temizliği yapılır.

Bundan sonraki her yıl, yaşlanmış ve ürün vermiş sürgünler dipten kesilerek, yeni sürgünler bitki üzerinde bırakılır. Ayrıca kurumuş, hastalanmış dallar varsa bunlarda dipten çıkarılır.

Yaban Mersininde (Likapa) Sulama Yaparken Nelere Dikkat Edilir?

Yaban Mersini bitkisi genel olarak gelişme periyodunda haftalık 25-40 mm. suya ihtiyaç duyar. Sulama ihtiyacının en üst düzeyde olacağı Mayıs-Eylül arasındaki 16 hafta boyunca toplam 400-650 mm. suya ihtiyaç duyar.

Bu su ihtiyacı doğal yoldan yağmurlarla karşılanmıyorsa, damalama veya spring sulama metodları kullanılarak bitki kök bölgesine verilmelidir. Bahçede malçlama uygulanmışsa doğal olarak su ihtiyacı düşecektir. Çünkü malç, toprakta mevcut nemin buharlaşmasını yavaşlatır.

Yaban Mersininde (Likapa) Gübreleme Nasıl Yapılmalıdır?

Yaban Mersini kökleri mineral tuzlarına karşı çok hassastır. Bu sebeble yoğun kimyasal gübre uygulamaları köklere zarar verebilir. Gübreleme az fakat sık gübre kullanarak yapılmalıdır.

Yaban mersini, kolay çözünen ve sıvı gübrelere karşı son derece hassastır. Gübreler, bitkinin kök bölgesinde belli bir noktaya yoğunlaşacak şekilde verilmemelidir.

Azot asla nitrat formunda verilmemeli, sülfat formlu azotlu gübreler tercih edilmelidir.  Azotlu gübre olarak en uygun gübreler; üre, kükürtle kaplanmış üre ve amonyum sülfat uygun olan gübrelerdir.

Yaban mersini fidanları dikilirken, dikim için açılan çukura kimyasal gübre konulmamalı ve bitkinin kökleri direkt olarak kimyasal gübrelere temas etmemelidir. Dikim sonrası yapılan can suyu uygulaması veya yağmur yağışları sonrası toprak oturuşup iyice sıkıştıktan sonra gübrelemeye başlanmalıdır.

Verilecek gübre miktarını hesaplamak için, mutlaka toprak analizi yaptırılmalı ve analiz sonuçlarındaki tavsiyelere uyulmalıdır.